Lista wycofanych środków ochrony roślin 2025

W ostatnich latach rolnictwo w Unii Europejskiej, w tym również w Polsce, podlega coraz większym wymaganiom związanym z bezpieczeństwem żywności, ochroną zdrowia ludzi oraz troską o środowisko naturalne. Jednym z kluczowych obszarów objętych regulacjami jest stosowanie środków ochrony roślin. W związku z tym Komisja Europejska regularnie dokonuje przeglądu zatwierdzonych substancji czynnych, co często skutkuje ich wycofaniem z rynku. Dla rolników i doradców agronomicznych oznacza to konieczność śledzenia zmian i dostosowywania strategii ochrony upraw.

Substancje czynne stosowane w środkach ochrony roślin podlegają ocenie naukowej przeprowadzanej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Wycofanie może nastąpić z kilku powodów:

• Zagrożenie dla zdrowia ludzi – wykazanie działania rakotwórczego, mutagennego, toksycznego dla układu rozrodczego lub neurotoksycznego.
• Wpływ na środowisko – trwałość w glebie, toksyczność dla organizmów wodnych, owadów zapylających czy ptaków.
• Brak danych lub wątpliwości naukowe – niekompletna dokumentacja dostarczona przez wnioskodawców lub nowe dane podważające wcześniejsze ustalenia.
• Zmiana polityki UE – dążenie do ograniczenia stosowania syntetycznych pestycydów w ramach Zielonego Ładu i strategii „Od pola do stołu”.

Wycofanie substancji ochronnych oraz związane z tym faktem wyzwania

• Ograniczenie dostępnych narzędzi ochrony – szczególnie w uprawach specjalistycznych lub w sytuacji braku substancji alternatywnych.
• Wzrost kosztów – konieczność stosowania droższych preparatów zastępczych lub zwiększenie liczby zabiegów.
• Potrzeba adaptacji technologii – większe znaczenie metod integrowanej ochrony roślin, biologicznych środków ochrony czy uprawy odmian odpornych.

Nie wszystkie substancje czynne wycofywane są z użycia całkowicie. W niektórych przypadkach Komisja Europejska, po analizie danych toksykologicznych i środowiskowych, podejmuje decyzję o ograniczeniu zakresu dopuszczonego stosowania. W przypadku wprowadzenia takich ograniczeń, wszystkie środki ochrony roślin zawierające daną substancję, które posiadają wcześniejsze zezwolenie i nie spełniają nowych warunków stosowania, muszą zostać wycofane z obrotu i użycia. Jednocześnie możliwe jest, że na rynek trafi nowy produkt z tą samą substancją czynną, będzie on posiadał zaktualizowane zezwolenie oraz etykietę uwzględniającą nowe ograniczenia. Stosowanie takiego środka będzie możliwe wyłącznie zgodnie z nowymi warunkami dopuszczenia określonymi w etykiecie.

Wykaz substancji czynnych z terminami na sprzedaż i stosowanie

Aktualna liczba zarejestrowanych środków ochrony roślin w Polsce

Na podstawie Rejestru Środków Ochrony Roślin opublikowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (stan na 9 czerwca 2025 r.), na polskim rynku znajduje się 2 913 zarejestrowanych środków ochrony roślin. Rejestr dostępny jest publicznie na stronie gov.pl i zawiera szczegółowe informacje o każdym środku – jego nazwie handlowej, rodzaju działania, substancjach czynnych, producencie oraz dacie wygaśnięcia zezwolenia.

W bazie zidentyfikowano 885 unikalnych substancji czynnych, co pokazuje dużą różnorodność rozwiązań chemicznych i biologicznych stosowanych w krajowej produkcji roślinnej.

Spośród wszystkich preparatów, najwięcej dotyczy czterech głównych kategorii:

• Herbicydy (środki chwastobójcze) – 1 240 preparatów
  Stosowane do zwalczania chwastów w różnych fazach rozwoju. To najliczniejsza grupa, kluczowa w ochronie zbóż, kukurydzy, rzepaku i warzyw. Herbicydy działają selektywnie lub nieselektywnie, a ich stosowanie jest często podstawą tzw. technologii uproszczonych upraw.
  
• Fungicydy (środki grzybobójcze) – 1 013 preparatów
  Odpowiadają za ochronę przed chorobami grzybowymi, takimi jak mączniaki, rdze, septoriozy czy parch. Mają ogromne znaczenie w uprawach warzyw, sadownictwie oraz w ochronie zbóż, gdzie presja patogenów bywa szczególnie silna.
  
• Insektycydy (środki owadobójcze) – 289 preparatów
  Chronią rośliny przed szkodnikami – głównie mszycami, stonkami, omacnicą, bawełnicą, chowaczami i wieloma innymi gatunkami. Stosowanie insektycydów często bywa ściśle regulowane ze względu na ich wpływ na owady pożyteczne i zapylacze.
  
• Regulatory wzrostu – 180 preparatów
  Używane są do kontrolowania rozwoju roślin, np. skracania źdźbła zbóż, poprawy jakości owoców czy synchronizacji dojrzewania. Choć nie zwalczają bezpośrednio szkodników czy chorób, odgrywają ważną rolę w agrotechnice i zarządzaniu plonem.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) udostępniło na platformie Gov.pl (https://www.gov.pl/web/rolnictwo/wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin—zastosowanie) nowoczesną, dynamiczną wyszukiwarkę, która ułatwia wybór odpowiedniego środka ochrony roślin w oparciu o konkretne potrzeby użytkownika. Główne funkcje i możliwości narzędzia:

• Filtrowanie po uprawach i agrofagach – po wybraniu gatunku rośliny (np. pszenica, jabłoń, pomidor) oraz szkodnika, choroby czy chwastu, otrzymuje się listę dopuszczonych preparatów
• Wyszukiwanie wg substancji czynnej – użytkownik może wpisać nazwę substancji czynnej, by sprawdzić, które środki ją zawierają.
• Wyszukiwanie wg rodzaju środka – dostępne są filtry takie jak herbicyd, fungicyd, insektycyd, regulator wzrostu, środek mikrobiologiczny itp.
• Specjalne zastosowania – np. środki mikrobiologiczne można oznaczyć przez zaznaczenie filtra „środek mikrobiologiczny = TAK” ; podobnie można wyszukiwać preparaty do upraw małoobszarowych.

W najnowszym komunikacie opublikowanym przez MRiRW (październik 2024), opartym na decyzjach wykonawczych Komisji Europejskiej, od 2018 roku ogłoszono wycofanie 43 substancji czynnych stosowanych w środkach ochrony roślin. Dotyczy to zarówno insektycydów, fungicydów, jak i herbicydów, których zatwierdzenie nie zostało odnowione. Dla każdego środka określono szczegółowe terminy zakończenia sprzedaży, dystrybucji i możliwości zużycia zapasów.